‘İklim krizi birebir vakitte bir sıhhat krizidir‘ denilerek açılan Türkiye’nin birinci İklim Kliniği, iklim krizinin tesirleri ve ortaya çıkan sıhhat risklerini anlatmaya devam ediyor. Yuvam Dünya İklim Kliniği Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver, ısınan havalar nedeniyle artan istilacı sineklerin insan sıhhati üzerine olumsuz tesirlerini sıraladı.
İklim krizinin tesirleri ve ortaya çıkan sıhhat risklerini gün geçtikçe daha fazla deneyimlemeye devam ederken, temmuz ayı son 125 bin yılın en sıcak ayı olarak tarihe geçti. Okyanus sıcaklıkları son 125 bin yılın en yüksek düzeyine ulaşarak rekor kırdı. İklim krizi ise sadece çok sıcaklarla değil; seller, orman yangınları, hava kirliliği, su kaynaklı hastalıklar, vektör kaynaklı hastalıklar, besin güvensizliği ve beslenme bozuklukları, ruh sıhhati problemleri formunda ortaya çıkan tesirlerle de sıhhatimizi tehdit ediyor.
İstilacı sivrisineklerin oluşturduğu tehdit kapımızda
Isınan havalar ve artan yağışlardan ötürü taşıyıcı (vektör) hayvanların yoğunluğu ve yayılımında besbelli artışa sebep oluyor. Yuvam Dünya İklim Kliniği Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Mine Durusu Tanrıöver, bu yaz ülkemizi epeyce etkileyen istilacı sivrisineklere dair konuştu: “Şehirleşme ve biyoçeşitlilik kaybı bu vektörlerin doğal düşmanlarını ortadan kaldırarak denetimsiz bir biçimde ve insanlara yakın yerlerde üremelerine neden oluyor. İstilacı sivrisinek olarak anılan ve temel olarak tropik bölgelerde görülen Aedes aegypti (sarı humma sivrisineği) ve Aedes albopictus (Asya kaplanı sivrisineği) tipleri şu anda ülkemizde Ege, Marmara ve Doğu Karadeniz bölgelerinde yerleşik olarak görülüyor. Bu sivrisinekler ısırdıkları yerde besbelli tepki oluşturmakta ve özellikle alerjik bünyeli insanlarda ilaç tedavisi gerektirecek daha önemli ve yaygın tepkilere, çok nadiren anafilaksiye yol açabiliyor. Yara yerinin cildi hasarlayacak kadar çok kaşınması ikincil bakteriyel enfeksiyonlara neden olabilir. Lakin bu sivrisineklerin sıhhati tehdit eden esas özelliği sarı humma, chikungunya, zika ve deng hummasına yol açan virüsler üzere patojenleri taşımaları. Sıcaklık artışları daha süratli üremelerine, daha uzun aralık uçmalarına, daha çok ısırmalarına ve taşıdıkları patojenlerin de daha süratli çoğalmasına sebep oluyor.”
“En istilacı olan Asya kaplanı sivrisineği”
Tanrıöver, ülke gündemine de ağır halde gelen Asya kaplanı sivrisineğine dair ise “Asya kaplanı sivrisineği en istilacı ve saldırgan sivrisinek tipi, etraf kaidelerine çabucak ahenk sağlayabiliyor, epeyce sağlam ve insanları çok fazla ısırabildiği için hastalık bulaştırma potansiyeli de daha fazla. Bu nedenle Asya kaplanı sivrisineği şu anda Avrupa’da sivrisinek alakalı hastalıklar açısından halk sıhhatini en çok tehdit eden cins olarak kabul ediliyor. Bunun yanında mahallî sivrisineklerin sayısında da besbelli bir artış yaşanıyor. Culex pipiens Avrupa’da yaygın olarak bulunan bir sivrisinek çeşidi iken, son yıllarda Doğu Karadeniz bölgesindeki vilayetlerde daha yaygın olmak üzere ülkemizde pek çok şehirde de görülüyor ve Batı Nil virüsü enfeksiyonlarına yol açıyor” dedi.
Sivrisineklerle çaba nasıl olmalı?
Sivrisineklerle gayrette bilim insanları, yetkililer ve mahallî idarelere düşen büyük misyonlar olduğunu vurgulayan Tanrıöver, yapılması gerekenleri şöyle özetledi: “Sivrisinek yayılımının yakın bir halde izlenmesi ve kaynak denetiminin sağlanması kıymetli. Ekolojik metotlar şimdi yaygın olarak kullanılabilecek seviyede değil ve bu nedenle böcek zehirlerinin uygulanması şimdilik kaynak denetiminde gerekli gözüküyor. Lakin sivrisineklerin böcek zehirlerine karşı direnç geliştirebildiği ve sıcak havaların bunu kolaylaştırdığı da unutulmamalı. Bu nedenle biyoçeşitliliğin artırılması, sivrisineklerin doğal düşmanları olan hayvanlardan ya da onlarla yarışan öteki zararsız sivrisinek tiplerinden faydalanılması ve üreme alanlarının ortadan kaldırılması daha kalıcı tahliller sunuyor. Gerek mesken içinde gerekse de dış ortamda durağan suların yumurta ve larvalar için bir üreme alanı haline gelmesine müsaade vermemek gerekir. Bunun yanında yataklarda hami sinek ağlarının kullanılması, camlara ve kapılara sinek teli takılması ve uyumadan önce odaların bu açıdan denetim edilmesi, riskli bölgelerde cildi açık bırakmayacak kıyafetlerin giyilmesi ve sinek kovucu eserlerin uygun biçimde kullanılması kişisel koruyucu önlemler arasında yer alıyor. Önemli deri tepkilerine yol açan ısırıklarda; ateş, grip gibisi belirtiler, nörolojik bulgular üzere sistemik tabloların ortaya çıktığı durumlarda süratle bir sıhhat kuruluşuna başvurmak çok önemli. Daha önce görmediğimiz hastalıklarla müsabaka olasılığımızı göz önünde bulundurarak hem toplumun farkındalık ve bilgi seviyesinin artırılması hem de sivrisinek ısırıkları ve bağlı enfeksiyon hastalıklarının teşhis ve tedavisi açısından sıhhat çalışanlarının eğitilmesi gerekiyor.”
İklim krizi alerjik teneffüs yolu hastalıklarını tetikliyor
Yuvam Dünya İklim Kliniği Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hasan Bayram ise iklim krizinin teneffüs sıhhatine tesirinin altını çizdi. Bayram, “Sıcaklık artışları nedeniyle uzun süren polen mevsimleri ve yüksek polen konsantrasyonları, alerjik teneffüs yolu hastalıklarını tetikliyor. Kurak bölgelerdeki arazi yapısının bozulması çölleşme riskini artırmakta, bu da bir yandan çöl tozu kirliliğine yol açarken, tıpkı vakitte teneffüs hastalıklarının gelişiminde önemli risk oluşturan yetersiz beslenmeye ve besin temininde zahmete yol açıyor.” dedi.
Bayram, bu risklerin kırılgan kümelere tesirini, “Çocuklar ve yaşlı bireyler, iklim krizinin olumsuz sıhhat tesirlerine karşı daha hassaslar. Coğrafik ve sosyoekonomik şartlar, ahenk sağlama kapasitesinin azalmasıyla birlikte, iklim krizinin olumsuz tesirlerine karşı insan savunmasını güzelce zayıflatıyor. Coğrafik olarak iklim krizinden daha ağır etkilenen bölgelerde ve sosyoekonomik şartların düşük olduğu durumlarda iklim krizinin olumsuz tesirleri daha çok hissediliyor.” formunda açıkladı.
Küresel sıcaklıkların rekor düzeylere kıyasla azalması şaşırtan değil
Yuvam Dünya İklim Kliniği Bilim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Levent Kurnaz, “Bu hafta global sıcaklıklar yavaş yavaş azalmaya başladı. Bunu kıymetli bir düşüş olarak görmemek gerekiyor. Hala yaşadığımız her gün tarihte insanlığın yaşadığı en sıcak gün olsa da global ortalama sıcaklık uzun bir ortadan sonra birinci kere 17℃’nin altına indi. Ülkemizde bunu ‘eyyam-ı bahur sıcakları geçti alışılmış ki’ diye karşılasak da kelamı edilen ‘eyyam-ı bahur’ aslında yazın en sıcak günleri manasına geliyor. Ağustos ayının ortasına yaklaştığımızda da global sıcaklıkların rekor düzeylere kıyasla azalması şaşırtan değil. Tekrar de bilim insanları açısından bakıldığında bu yazı geçtiğimiz tüm yazlardan farklı olarak artık iklim krizinin gözümüzün önünde ve yadsınamaz biçimde belirdiği yaz olarak anacağız. Bir sefer daha unutmayalım, gelecek yaz daha da sıcak olacak.” dedi.
İKLİM KLİNİĞİ POSTASI #3 – Yayıncılar için Notlar
Yuvam Dünya Derneği Kimdir?
Yuvam Dünya Derneği, iklim krizi ile çaba etmek için önce kelam konusu krizin ne olduğunun anlaşılmasını gerektiğine inanan; bunun için her yaştan beşere uygun eğitimler veren, sanatın ve sporun gücüyle toplumun iklim krizi hakkında farkındalık geliştirmesini sağlamayı amaç edinen iş insanları, iletişimciler sanatkarlar, bilim insanları ve tabiat severlerden oluşan bir dernektir.
İklim Kliniği Nedir?
İklim Kliniği, Yuvam Dünya Derneği liderliğinde Türkiye’nin önde gelen üniversiteleri ortasında yer alan Hacettepe Üniversitesi ve Koç Üniversitesi iş birliği ile yürütülen bir iklim krizi ve sıhhat projesidir. İklim Kliniği iklim krizinin tesirlerinden insanları korumak için farkındalığı ve bilgi seviyesini artırmayı, ispata dayalı karar verme sürecine takviye sağlamayı ve sıhhat müdahalelerini hayata geçirmeyi maksatlar. Ulusal sıhhat siyasetini iklim krizi ile uyumlu halde yine şekillenmesine dayanak vererek, sıhhat sistemlerinin karbon ayak izini azaltmaya ve direncini artırmaya katkıda bulunmayı maksatlar. Eğitim, araştırma, topluluk oluşturma, farkındalık çalışmaları, savunuculuk üzere çeşitli kollardan oluşan projenin birinci aktifliği olan İklim Kliniği Sıhhat Bilimleri Konferansı, 20 Mayıs günü 1300 öğrencinin ve ilgilinin iştirakiyle 7 farklı oturumda ağırlanan 35 konuşmacı ile gerçekleşti.
Neden İklim Krizi ve Sıhhat?
İklim krizinin tesirlerinin beşerler ve tüm canlıların sıhhati üzerinde birçok olumsuz tesiri vardır. Bu tesirlerin görüldüğü alanlar ortasında çok hava olayları, hava kirliliği,
su kaynaklı hastalıklar, vektör kaynaklı hastalıklar, besin güvensizliği ve beslenme bozuklukları, ruh sıhhati sıkıntıları yer alır. Diğer yandan, iklim krizinin tesirleri sağlık
hizmetleri ve sıhhat sistemleri için de bir tehdit oluşturabilir.
İklim Kliniği Postası
İklim Kliniği Postası, yaz ayları boyunca her hafta yayınlanarak başlayacak bir bülten serisidir. İklim Kliniği Bilim Kurulu Üyeleri tarafından iklim krizi ve sıhhat odağında yapılacak şimdiki değerlendirmelerin medya aracılığıyla daha fazla şahsa ulaşarak farkındalık oluşturulmasını gayeler.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
