AŞILAR ZATÜRREDEN KORUYOR
ZAMANINDA TEDAVİ EDİLMEYEN ZATÜRRE AKCİĞERLERDE HASAR BIRAKABİLİR
TEKRARLAYAN ZATÜRRE ÖNEMLİ HASTALIKLARIN BELİRTİSİ OLABİLİR
“Akciğer dokusunun iltihaplanması olan zatürre (pnömoni), başta bakteriler olmak üzere virüsler ve öteki etkenlerle de gelişebilir. Zatürre tüm dünyada ve ülkemizde çok sık görülen ve ağır geçirildiğinde çocuklarda ölümcül olabilen bir hastalıktır.” diyen Liv Hospital Çocuk Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Erkan Çakır, zatürrede bulaşmanın nasıl olduğunu, taban hazırlayan faktörleri, belirtilerini, nasıl teşhis konulduğunu, akciğerlerde hasar bırakıp bırakmadığını ve çocuklarımızı nasıl muhafazamız gerektiğini anlattı.
Zatürrede bulaşma nasıl olur?
Hastalık akciğer ve teneffüs yolları ile ilgili olduğundan, hapşırma, öksürme ve balgam çıkartma üzere durumlarla kolay kolay bulaşabilmektedir. Bilhassa kreş ve okul üzere kapalı ortamlarda zatürreye neden olan mikroplar çarçabuk çocuklar ortasında yayılabilmektedir. Ağız ve burun sekresyonları ile bulaşmış mendil, çatal, kaşık, bardak, pencere ve kapı kolları ile masa sandalye üzere tabanlardan de hastalık basitçe geçebilmektedir. Bazen dışarıdan mikrop almadan da kendi boğazımız ya da sindirim sistemimizde bulunan mikroplarla da hastalık oluşabilmektedir. Bilhassa çocuklarda beden direncinin düştüğü durumlarda olağanda zararsız olan bu mikroorganizmalar zatürreye neden olabilmektedirler. Çocukluk çağında her yaş kümesinde zatürreye neden olan mikroplar değişkenlik gösterdiğinden yetişkinlerden farklı olarak çocuklarda zatürre etkenleri çok daha fazla çeşitlilik göstermektedir. Örneğin yeni doğan ya da erken doğmuş bebeklerde etkenler farklı iken, süt çocukluğu, okul öncesi, okul periyodu ve adolesan (ergenlik) periyotlarda de etkenler değişmektedir.
Zatürreye yer hazırlayan faktörler nelerdir?
Çocuklarda erken ve düşük tartıda doğma (Prematürite), beslenmenin yetersiz olması, kâfi anne sütü alamama, kalabalık ortamlarda yaşama, aşılanmanın eksik olması, hava ve dış ortam kirliliği ile sigara dumanına maruziyet zatürreye yer hazırlamaktadır. Birtakım çocuklarda zatürre daha fazla ortaya çıkmaktadır. Doğumsal akciğer hastalıklarına sahip olma, kistik fibrozis, teneffüs tüycüklerinin çalışmaması, astım, hudut ve kas hastalıkları, kalp hastalıkları, down sendromu üzere sendromik hastalıklar, bağışıklık sistem bozuklukları ve yabancı cisim aspirasyonları üzere durumlar dirençli ve tekrarlayan zatürreye neden olabilmektedir. Grip zatürreye taban hazırlayabildiğinden sık grip geçirenlerde de zatürre daha fazla görülmektedir.
Zatürrenin belirtileri nelerdir?
Zatürre kimi durumlarda ani başlayan şikayetlerle kendini gösterirken, bazen de yavaş başlayan ve yavaş ilerleyen formda ortaya çıkabilir. Belirti ve bulgular zatürrenin etkenine nazaran değişmekle birlikte halsizlik, yüksek ateş, öksürük, süratli ve kuvvetli soluma, iştahsızlık, göğüs ve karın ağrısı, balgam çıkartma ve kimi hadiselerde hırıltı görülebilmektedir. Grip üzere başlamış hadiselerde hastalığın ikinci ve üçüncü günlerinde alt teneffüs yollarına ilerlemesi ile teneffüs zorluğu, ateşte yükselme, bronşlardan hırıltı ve balgam sesi gelmesi üzere alt teneffüs yolu enfeksiyonu belirtileri de görülmektedir.
Zatürre tanısı nasıl konmaktadır?
Zatürre ile uyumlu üstte sayılan bulguları olan hastalarda bazen yalnızca bulgular ve fizik muayeneye dayanılarak teşhis koyulurken, birtakım olaylarda da akciğer grafisi ve kan tetkikleri başta olmak üzere ek tetkiklerle zatürre tanısı konulabilmektedir.
Zatürre tekrarlar mı?
Zatürre olağanda uygun bir tedavi ile klinik olarak yaklaşık 10-14 gün, radyolojik olarak ta 4 hafta içerisinde uygunlaşan bir hastalıktır. Kimi çocuklarda zatürre vaktinde iyileşmez, dirençli olabilir ya da tekrarlayabilir. 1 aydan uzun süren klinik ve radyolojik bulguların olması durumunda dirençli zatürreden bahsedilirken, son 1 yılda 2, hayatı boyunca 3’ten fazla zatürre geçirme durumu ise tekrarlayan zatürre olarak nitelendirilmektedir. Zatürre dirençli olduğunda ya da tekrarladığında başta astım ve kronik bronşit olmak üzere, zatürreye yer hazırlayabilecek başka hastalıklar, yabancı cisim aspirasyonları, akciğerin doğumsal anomalileri, anatomik sorunlar, bronş içi sorunlar ve bağışıklık sistemi hastalıkları araştırılmalı ve bunlara yönelik testler yapılmalıdır.
Zatürre her vakit ağır mı geçirilmektedir? Ayaktan tedavi edilebilir mi?
Bazı zatürre olguları hafif atlatılıp konutta tedavileri kâfi olurken, kimilerinde ise ağır seyir gösterip hastaneye yatış gerektirebilmektedir. Bilhassa tedavinin ikinci günü dolmasına karşın ateşin düşmemesi, teneffüsün düzelmemesi ya da berbatlaşması, beslenememe, ağır radyolojik bulguların olması, başlangıçta olmayan göğüs ağrısı üzere durumların ortaya çıkması üzere durumlarda ağır zatürreden şüphelenilmeli ve tekrar doktora başvurulmalıdır.
Zatürre tedavisinde zatürreye neden olan mikroba yönelik tedaviler, sıvı alım istikrarının düzenlenmesi, istirahat, ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler üzere tedaviler kullanılır. Tedavi formu ve mühleti çocuğun durumuna nazaran değişmektedir.
Zatürre akciğerlerde hasar bırakır mı?
Zatürre vaktinde ve uygun tedavi edildiğinde akciğerlerde hasar bırakmadan uygunlaşan bir hastalıktır. Tedaviye vaktinde başlanmaması, yetersiz tedavi ya da zatürrenin çok ağır geçirildiği birtakım durumlarda ise zatürre sırasında ve sonrasında akciğer dokusunda harabiyet, buzlu cam oluşumları, akciğerlerde sönme (Atelektazi), bronşlarda genişleme (Bronşektazi), hava mahpusları ve çeşitli seviyelerde teneffüs işlev kayıpları meydana gelebilmektedir. Bu yüzden teşhisin gecikmeden konulması ve kâfi müddette uygun bir tedavi ile hastanın izlenmesi hayli değerlidir.
Zatürreden çocuklar nasıl korunmalıdır?
Zatürreden korunmak için yapılacakların başında bulaşmanın engellenmesi gelmektedir. Teneffüs yolu enfeksiyonlarının sık görüldüğü aylarda kalabalık ortamlardan kaçınma ve maske takma, havalandırmanın sağlanması, beslenme ve uyku nizamına dikkat edilmesi, anne sütü alımının özendirilmesi, şahsî hijyene itina gösterilmesi, sigara dumanına maruz kalınmaması üzere tedbirler korunmada çok kıymetli rol oynamaktadır.
Çocukluk çağı aşılamalarının vaktinde ve eksiksiz yapılması öbür hastalıklardan korunmada olduğu üzere zatürreden korunmada da hayati değer taşımaktadır. Ulusal aşı takvimimizde yer alan ve zatürreye yol açan Streptococcus pneumoniae (pnömokok) ve Haemophilus influenzae’ya karşı aşılar ve bunların yanı sıra zatürre etkeni olabilecek öteki mikroorganizmalar için de verem aşısı, kızamık, boğmaca ve suçiçeği aşısı rutin olarak tüm çocuklara uygulanmalıdır. Risk kümelerine ayrıyeten grip aşısı yapılması da tekrar zatürreden korunmada epeyce değerlidir.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
