Yüksek Tahsil Kurumları Sınavı’na (YKS) günler kalırken, imtihana girecek gençlerde ve ailelerinde imtihan telaşı oluşabiliyor. Yanlışsız yönetilemeyen bu korku, öğrencilerin kusur mümkünlüğünü artırarak muvaffakiyet talihini da düşürüyor. Mükemmeliyetçi ve rekabetçi şahıslarda daha sık izlenen imtihan korkusunun azaltılması için olumsuz niyetlerin, olumlu alternatif fikirlere çevrilmesi gerekiyor. Memorial Ankara Hastanesi Psikiyatri Bölümü’nden Uz. Dr. Esengül Ekici, imtihan korkusu ile baş etme sistemleri hakkında bilgi verdi.
Normal seviyedeki imtihan korkusu kişiyi motive eder
Sınava korkusu, bireyin öğrendiği bilgileri imtihan esnasında aktif olarak kullanmasına pürüz olup muvaffakiyetini düşüren ağır derttir. Gerekli ve olağan bir his olan imtihan telaşı aslında, bireyi imtihana çalışmaya motive eder ve muvaffakiyet için istekli olunmasını sağlar. Şayet kişiyi rahatsız ederse, durumla orantısız olursa, karar verme süreçlerini bozup imtihana hazırlanmayı engellerse o vakit bir sorun haline gelir.
Sınav derdi fizikî belirtiler de gösterir
Sınav derdi belirtilerinde, terleme, titreme, çarpıntı, dikkat sıkıntıları, telaş, huzursuzluk, mide bulantısı, çalışmak istememe, bedensel belirtiler, kendini yetersiz, bedelsiz görme sayılabilmektedir. Bu belirtiler bireyin muvaffakiyetinin düşmesine neden olurken, imtihan telaşı yaşayan kişi ders çalışmayabilir, çalışmayı erteleyebilir yahut imtihan hakkında konuşmaz. Ayrıyeten çok çalışılmasına rağmen başarıda düşme olabilir.
Mükemmeliyetçi ve rekabetçi şahıslarda daha çok görülür
Sınav derdi imtihanla ilgili gerçekçi olmayan niyetlere sahip olanlarda, imtihanın sürecinden çok sonucuna odaklananlarda, imtihan sonucunu felaketleştirenlerde ve imtihana ait bilgisine güvensizlik duyanlarda olabilir. Ayrıyeten kişilik yapısı olarak mükemmeliyetçi, rekabetçi bireylerde daha sık rastlanır. Bir ruhsal bozukluk ortaya çıkmışsa ve belirtilerden ötürü fonksiyonelliğinin bozulması, davranış bozukluklarının görülmesi ve telaş ile başa çıkılamaması üzere durumlar psikiyatrik dayanak alınması gerektiğinin esas göstergeleridir.
Sınav korkusunu tetikleyen gerçekçi olmayan niyetleri, olumlu kanıya çevirin
Bireyin niyetlerini sorgulaması ve alternatif fikirlerle yeni bir gözden bakmayı öğrenmesi, nefes idmanları (4-7-8 nefes tekniği), korkunun normalize edilmesi, dikkatini diğer noktalara odaklama tekniği imtihan telaşını gidermede kullanılabilecek başa çıkma yollarıdır. Bununla birlikte imtihan telaşını tetikleyen gerçekçi olmayan niyetlerden sıyrılıp, bu tasaları olumlu kanıya çevrilmesi şahıslara yarar sağlar. Gerçekçi olmayan kanılardan kimileri ve olumlu karşılıkları aşağıdaki halde sıralanabilir.
- OLUMSUZ FİKİR: “Soruların cevapları süratlice aklıma gelmiyor ve bu durum çok vakit kaybettiriyor.”
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: Soruların karşılıkları çabucak aklıma gelirse o soruları yanıtlarım, şayet gelmezse o vakit bunlarla uğraşmayıp başka sorulara geçebilirim, o soruya da işaret koyup tekrar dönebilirim.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda başarısız olmam demek ben bir hiçim demek.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınav sonucum, benim değil yalnızca imtihanın bir değerlendirmesi.”
- OLUMSUZ DÜŞÜNCE: “Sınavı kazanamazsam annemin babamın yüzüne bakamam onlar benim için her şeyden fedakarlık ettiler.”
- ALTERNATİF DÜŞÜNCE: “Anne babam ebeveyn olarak ellerinden geleni yaptılar, ben ebeveyn olsam ben de o denli yapardım, ben de çalışmak için elimden geleni yapacağım.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda başaramazsam rezil olurum.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Rezil olmak benim başımda, benim hayatım yalnızca imtihan sonucundan ibaret değil, diğer şeyler de var hayatta sonuçta.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda hiç dikkatim dağılmamalı.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Dikkatim olağan olarak olağan ki dağılabilir, ben dikkatimi tekrar toplayarak devam edebilirim.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda hiç heyecanlanmamam gerekir.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda alışılmış ki heyecanlanılabilir, heyecanlanmak olağan bir durumdur.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavda hiç bir soruda takılmamalıyım, soruları çabucak yapmalıyım.”
- ALTERNATİF FİKİR: “Sınavda pek natürel bilemediğim zorlandığım soru olabilir, o vakit o soruyu atlarım, işaretlerim sonra geri dönerim, tahminen öteki soruları yapar ve puan kazanırım, birebir soruda vakit kaybetmeme gerek yok.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda kesin başarılı olamayacağım.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınav sonucunda muvaffakiyet ya da başarısızlığı düşünmektense tek elimde olan şey olarak ders çalışmayı sürdürebilirim, böylelikle başarılı olma olasılığım artar.”
- OLUMSUZ FİKİR: “Sınavda kesin yetiştiremeyeceğim.”
- ALTERNATİF NİYET: “Zamanı kullanmak benim denetimimde ve dikkatimi sorulara verirsem yetiştirme olasılığım artar. Her çalıştığımı hatırlayabilmek ve imtihanda yapabilmek benim elimde değil, tek elimde olan şey var o da çalışmak.”
- OLUMSUZ NİYET: “Sınavı kazanamazsam mahvolurum.”
- ALTERNATİF NİYET: “Sınavda başarısız olmam dünyanın sonu değil, telafisi var.”
Sınav vefat kalım problemi olarak gösterilmemeli
Ailelerin yüksek beklentilerinin olması ve bunu yansıtmaları çocuğu olumsuz etkileyebilmektedir. Aileler çocuklarını öbür çocuklarla kıyaslamamalı, çocuğun imtihana çalışmasını önemsemeli, çocuğa olumlu geri bildirimde bulunmalı ve çocuğa itimat vermelidir. İmtihanın vefat kalım sorunu olmadığı, imtihanda başarılı olamamanın dünyanın sonu olmadığı ve sonuç ne olursa olsun o ailenin evladı olarak sevildiği çocuğa aktarılmalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
