“Talasemide Enfeksiyona Bağlı Hayat Kayıplarına Karşı Tedbir Alınmalı”
Gerek ferdi gerekse toplumsal maliyeti epeyce yüksek olan talasemi akraba evliliklerinin sıklığı nedeniyle ülkemiz açısından farklı bir ehemmiyet taşıyor. Bu durumun hem hastalıkların sıklığını artırttığını hem de maalesef her yıl yüzlerce hastalıklı çocuğun dünyaya gelmesine neden olduğunu söyleyen Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, “Dünya Talasemi Günü” nedeniyle kıymetli açıklamalarda bulundu. Korunma ismine alınan tedbirleri ve evlilik öncesi evlenecek olan çiftlerin taranmasının kıymetine işaret eden Prof. Sönmezoğlu, ayrıyeten hastaları enfeksiyonlardan korunmak için neler yapılması gerektiğini anlattı.
Dünyada bilinen en yaygın genetik hastalık olan talasemi hastalığı, oksijen taşıma misyonu olan hemoglobin sentezinin genetik bozukluğu olarak tanımlanıyor. Bununla birlikte talasemi taşıyıcılarının birçoklarının bu hastalığı taşıdıklarını bilmediklerine işaret eden Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, fakat talasemi hastası bir çocuk sahibi olduklarında ya da hastalık için özel olan kan testi yaptırdıklarında öğrenebildiklerini söyledi.
“ÜLKEMİZDE AKDENİZ ANEMİSİ OLARAK BİLİNİYOR”
“Ülkemizde akraba evliliklerinin fazla olması genetik geçişli bir hastalık olan talaseminin sıklığını arttırmakta, maalesef her yıl yüzlerce hastalıklı çocuk dünyaya gelmektedir” diyen Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu hastalığın belirtileriyle ilgili şu bilgileri verdi: “Hemoglobinopati” denilen hastalıklar ortasında bulunan Talasemi hastalık kümesinde ülkemizde en sık Beta Talasemi görülmektedir. Beta Talasemi ülkemizde “Akdeniz Anemisi” olarak bilinir. Bu hastalık hemoglobin imalinde yetersizlik ve bozukluk nedeniyle kanın doku ve organlara oksijen taşımasında azalmaya neden olur. Bunun sonucu olarak hastalarda solukluk, halsizlik, çabuk yorulma, çarpıntı, gelişme geriliği ortaya çıkar. Kemik iliğinin kan üretimi için çok uyarılması ve daha fazla çalışması ile yüz kemiklerinde hastalığa mahsus genişleme olur.”
“TÜRKİYE’DEKİ TALASEMİ TABLOSU”
Tedavisinin hasta ve ailesi açısından epey yıpratıcı olduğu için tarama programlarının son derece ehemmiyet taşıdığını söyleyen Prof. Sönmezoğlu, ülkemizde bu mevzuda yapılan çalışmalarla ilgili şu bilgileri verdi:
Sağlıklı Türk popülasyonunda beta-thalassemi taşıyıcı sıklığı yüzde 2,1 olup, yaklaşık 1.400.000 taşıyıcı ve 4513 civarında hasta bulunmaktadır. Yaklaşık toplam talasemili hasta sayısı 6.000 civarıdır. Sıhhat Bakanlığı tarafından 24.10.2002 tarihinde Kalıtsal Kan Hastalıkları Yönetmeliği yayınlanmıştır. Bakanlığın belirlediği 33 vilayette talaseminin de içinde bulunduğu kalıtsal kan hastalıklarını önleyebilmek için Hemoglobinopati Denetim Programı başlatılmıştır. 2013’te 41 vilayette tarama yapılırken 2018 den beri 100 günlük aksiyon planı ile 81 kentte evlenme öncesi tüm çiftlerin bu testi yaptırması zarurî hale geldi. 01 Kasım 2018 yılından itibaren program 81 vilayette Evlilik Öncesi Hemoglobinopati Tarama Programı olarak aile doktorları tarafından uygulanmaya başlanmıştır. Bu çalışmalarla talasemili doğan çocuk sayısı senede 300’lerden 30’lara düştü.”
“TEDAVİ HASTALIĞIN BELİRTİLERİNE NAZARAN DEĞİŞİYOR”
Talasemi tedavisinin hastanın yaşadığı şikayetler ve belirtileri nazaran farklılık gösterdiğini ve bu doğrultuda planlama yapıldığını tabir eden Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, “Kansızlık için en çok uygulanan ve tesirli yol kan transfüzyonudur. Talasemi major hastaları sıklıkla her ay bu tedaviyi alır. Yapılan transfüzyonlara bağlı olarak bedende biriken demir, özel demir bağlama tedavisi (Şelasyon tedavisi) ile uzaklaştırılır. Günümüzde kök hücre ve gen tedavisi, prenatal teşhis ve preimplantasyon genetik teşhis prosedürleri de kullanılmaktadır” diye konuştu.
“EN DEĞERLİ KOMPLİKASYON ENFEKSİYONLAR”
Talasemi hastaları için tedavi zorluğunun yanısıra enfeksiyonların da değerli bir risk oluşturduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, “Talasemi hastalarında en sık ikinci hayat kaybı nedeni ve başta gelen morbidite nedenlerinden biri olan enfeksiyonlardır. Talasemi hastalarında hazırlayıcı faktörler ortasında derin kansızlık, demir yüklenmesi, dalağın alınması, ve kimi bağışıklık bozuklukları gelir. Bakteri enfeksiyonlarının esas etkenleri Asya ülkelerinde Klebsiella spp ve batı ülkelerinde Yersinia enterocolitica’dır” biçiminde konuştu.
TALESEMİ HASTALARININ ENFEKSİYONDAN KORUNMASI İÇİN NELER YAPILMALI?
Talasemi major hastalarının hayatları boyunca çabucak hemen her ay iki ünite kan transfüzyonu aldıkları için bu tedavinin de enfeksiyon bulaşı için bir risk faktörü olduğuna değinen Prof. Dr. Meral Sönmezoğlu, kelamlarına şöyle devam etti: “En sık görülen hastalıklar viral enfeksiyonlardır. Her ne kadar kan bağışçılarına sorgulama ve hastalık taraması yapılsa ve inançlı kan temini sağlansa da dünyanın her ülkesinde olduğu üzere bu risk hala vardır. O nedenle tüm talasemi hastalarının aşı ile korunulabilen hepatit B hastalığına karşı aşılanması gereklidir. Enfeksiyonlardan korunmak için ayrıyeten: Talasemi hastaları ateşli hastalık geçirdiklerinde çabucak tedavi edilmelidir. Sistemik hastalığa dönüşmesi engellenmelidir. Talasemi hastalarının dalağı alınırsa kapsüllü bakterilere karşı aşıları yapılmalıdır. Bununla birlikte. Talasemi hastaları enfeksiyon kaynağı olabilen çiğ et, süt, kabuklu deniz eseri ve taze peynir tüketmemelidir.”
“KORUNMADA EN TESİRLİ USUL TOPLUMSAL FARKINDALIĞIN ARTIRILMASI”
Günümüzde epeyce güçlü olabilen talasemi tedavisinde, bugünkü bilgilere nazaran bir hastanın devlete yıllık maliyeti 10 bin dolar civarında olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Sönmezoğlu, “Talasemi üzere her iki ebeveynden de gelen yanılgılı genler ile geçiş gösteren kalıtsal hastalıkların denetiminde en tesirli yol, hastalık hakkında toplumun bilgilendirilmesi, toplum taramaları ile taşıyıcıların saptanması, onlara genetik müracaat verilmesi ve gebelik öncesi teşhis metotları kullanılarak yeni hastalıklı bebek doğumlarının önlenmesidir. Talasemi birçok ülkede denetim altına alınmıştır.” Diye konuştu.
“RİSKİ BÖLGELERDE YAŞAYANLAR EVLİLİK ÖNCESİ TEST YAPTIRMALI”
Toplumdaki talasemi taşıyıcıları, olağan görünümde olduklarından, özel talasemi testleri yapılmadıkça taşıyıcı olup olmadıklarının anlaşılmasının da mümkün olmayacağını hatırlatan Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Enfeksiyon Hastalıkları ve Tıbbi Mikrobiyoloji uzmanı Prof. Dr. Sönmezoğlu, “Bu sebeple riskli bölgelerde yaşayan gençlerin kesinlikle evlilik öncesi talasemi testi yaptırmaları gerekir” dedi.
Hemoglobinopati denetim programında; evlilik öncesi evlenecek olan çiftlerin taranması ve hasta yahut taşıyıcı çıkan bireylerin öteki aile fertlerinin ve akrabalarının tarandığını belirten Prof. Dr. Sönmezoğlu, “Ayrıca geleceğin ebeveynleri olarak ortaöğretimde okuyan öğrencilere yönelik Hemoglobinopati eğitim ve tarama programları uygulanması da farklı bir ehemmiyet arz etmektedir. Bunların dışında doktorun yahut kişinin kendi isteği ile Hemoglobinopati testi uygulanabilir. “diye konuştu.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
