Gözlerimizin açık lakin içimizin uyuduğu vakitler en çok risk taşıyan anlarımızdır. Yemek yaparken, bisiklet sürerken yahut otomobil kullanırken içinizin uyuduğunu hissettiğiniz an kesinlikle kendinize bir es vermelisiniz. Bilhassa “ben gece çok düzgün araç kullanırım” deyip, beynin uyku sinyalleri verdiği vakitlerde uzun yola çıkmak tehlike sebebi olacağından gece sürüşlerinden uzak durmalı ya da denetimli bir halde seyahatinizi gerçekleştirmelisiniz. Zira bu vakitlerde beyinden gelen bildiri uyku olduğu için otoyol hipnozu yaşamanız kaçınılmaz olacaktır. Bununla birlikte boş bir yolda da beyaz çizgileri takip ederek gidiyor olmanız tekrar siz de hipnoz tesiri yaratacaktır. Pekala bu durumda ne yapmalısınız? Liv Hospital Nöroloji Uzmanı, Prof. Dr. Ayhan Öztürk, otoyol hipnozu ile yorgun sürüş ortasındaki farkı anlatarak otoyol hipnozu konusunda tekliflerde bulundu.
Otoyol hipnozu (Beyaz çizgi ateşi) nedir ve nasıl önlenebilir?
Hiç yola çıkıp varacağınız yere geldiğinizde ve oraya nasıl geldiğinizi hatırlamadığınız oldu mu? Şayet yanıtınız evetse, otoyol hipnozu yaşadınız demektir.
Otoyol hipnozu bir kişinin aracı olağan ve inançlı bir halde sürdüğü lakin bunu nasıl yaptığını hatırlamadığı trans gibisi bir durumdur. Otoyol hipnozu yaşayan şoförler kısa aralarda ya da daha uzun kilometrelerce kendilerinden geçebilirler.
Otoyol hipnozu fikri birinci olarak 1921 tarihli bir makalede “yol hipnotizması” olarak ortaya atılmış, “otoyol hipnozu” terimi ise 1963 yılında G.W. Williams tarafından kullanılmıştır.
1920’lerde araştırmacılar, şoförlerin gözleri açıkken uykuya daldıklarını ve araçları olağan bir biçimde yönlendirmeye devam ettiklerini gözlemlemişlerdir. 1950’lerde kimi psikologlar, diğer türlü açıklanamayan araba kazalarının otoyol hipnozundan kaynaklanabileceğini öne sürmüşlerdir. Lakin yeni çalışmalar, yorgunken araç kullanma ile otomatik sürüş ortasında bir fark olduğunu göstermektedir.
Yorgun sürüşe karşı otoyol hipnozu
- Otoyol hipnozu, otomatiklik olgusunun bir örneğidir.
- Otomatiklik, aksiyonları şuurlu olarak düşünmeden gerçekleştirme yeteneğidir.
- İnsanlar; yürümek, bisiklete binmek üzere öğrenilmiş ve denenmiş bir beceriyi her vakit otomatik olarak gerçekleştirir. Bu marifette ustalaşıldığında ise öbür misyonlara odaklanırken bu beceriyi hala gerçekleştirmek mümkündür. Örneğin, otomobil sürme konusunda yetenekli bir kişi otomobil sürerken başında akşam planlarını gözden geçirebilir. Şuur akışı başka misyona yönlendirildiğinden, otomobil sürerken geçirilen vaktin kısmen yahut büsbütün farkındalıktan çıkması kelam konusu olabilir.
- Otomatik sürüş tehlikeli görünse de bu durum aslında profesyonel yahut yetenekli şoförler için şuurlu sürüşten daha üstün olabilir. Bir işte yetenekli olan hiç kimse dikkatini daima rutin işlere vermek zorunda değildir. Şayet bunu yaparsa, iş bozulmaya meyilli olabilir. Sürüş bağlamında, gerçekleştirilen aksiyonlar hakkında çok fazla düşünmek beceriyi kötüleştirebilir.
Otoyol hipnozu ile yorgun sürüş ortasındaki fark nedir?
Otoyol hipnozu ile yorgun sürüş ortasındaki fark, büsbütün uyanıkken otomatiklik tecrübesi yaşamanın mümkün olmasıdır. Yorgunken araç kullanmak ise direksiyon başında uykuya dalmaya neden olabilir. Tehlikeli olan da budur.
Direksiyon başında uyanık kalma önerileri
İster otoyol hipnozu fikrinden korkuyor olun, isterseniz de yorgun ve direksiyon başında uyanık kalmaya çalışıyor olun, odaklanmanızı ve uyanıklığınızı artırmak için yapabileceğiniz şeyler vardır.
Gün ışığında araç kullanın: Gündüz saatlerinde araç kullanmak yorgun sürüşü önlemeye yardımcı olur, zira beşerler ışıklı ortamlarda doğal olarak daha uyanık olurlar. Ayrıyeten, etraf daha az monotondur, bu nedenle etrafın farkında olmak daha kolaydır.
Kahve için: Kahve yahut diğer bir kafeinli içecek içmek sizi birkaç farklı biçimde uyanık tutmaya yardımcı olur. Birinci olarak, kafein beyindeki adenozin reseptörlerini bloke ederek uykululukla savaşır. Uyarıcı metabolizmayı artırır ve karaciğeri kan sirkülasyonuna glikoz salmaya yönlendirir. Bu da beyninizi besler. Kafein tıpkı vakitte idrar söktürücü olarak da fonksiyon görür, yani araç kullanırken çok içerseniz daha sık tuvalet molası vermeniz gerekecektir. Ayrıyeten çok sıcak ya da çok soğuk bir içecek tüketmek dikkatinizi toplayacaktır.
Bir şeyler yiyin: Atıştırmalıklar size anında güç verir ve sizi vazifenizi yerine getirmeye yetecek dikkati sağlar.
İyi bir durum alın: İyi bir duruş, bedendeki kan akışını en üst seviyeye çıkararak konsantrasyonunuzu korumanıza yardımcı olur.
Klimayı açın: Rahatsızsanız uykuya dalmanız yahut transa geçmeniz daha güç olacaktır. Bununla birlikte aracın içini soğuk hale getirmeniz, kışın camı açmanız yeniden işe yarayacaktır.
Müzik dinleyin: Hoşunuza giden müzikler sizi rahatlatırken, sevmediğiniz melodiler rahatsızlığa neden olur ve uyuyacak kadar rahatlamanızı maniler.
Konuşan insanları dinleyin: Yanınızda birisi varsa sohbete katılmak yahut radyoda sohbet programı dinlemek müzik dinlemekten daha fazla konsantrasyon gerektirir.
Durun ve mola verin: Yorgun araç kullanıyorsanız, kendiniz ve öbürleri için tehlikelisiniz demektir. Bazen en düzgün hareket stili yana çekmek ve biraz dinlenmektir!
Önlem alın: Uzun uzaklık, gece yahut berbat hava şartlarında araç kullanmak zorundaysanız seyahate başlamadan evvel düzgün dinlenmiş olduğunuzdan emin olun. Günün ilerleyen saatlerinde başlayan seyahatlerden evvel biraz kestirin. Sizi uykulu yapan ilaçları almaktan kaçının.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
