Gluteni son yıllarda sıkça duymaya başladık. Glutensiz diyetler, tedavilere takviye olmak için kullanılıyor ve kimi hastalıklarda, ömür uzunluğu glutenden uzak durmak gerekebiliyor. Pekala glutensiz diyet hangi durumlarda tercih ediliyor? Hangi hastalıklarda glutensiz diyet tercih edildiğini, Beslenme ve Diyet Uzmanı Uzm. Dyt Cansu Kahraman anlatıyor.
Çölyak Hastalığı
Çölyak Hastalığı, ince bağırsakta gluten ismi verilen bilimsel ismiyle prolamin olarak bilinen depo proteinin tüketilmesiyle ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Hastalıkta, beden, gluteni yabancı bir husus olarak algılar ve bağışıklık sistemi bu unsura saldırır. Bu akın, ince bağırsaktaki villus ismi verilen yapıların hasar görmesine yol açar. Villuslar, besin emilimini sağlayan küçük parmak gibisi yapılar olarak fonksiyon görür. Çölyak hastaları gluten tükettiklerinde, bu yapılar hasar gördüğü için besinlerin emilimi engellenir ve bir dizi semptom ortaya çıkar. Bu semptomlar ortasında karın ağrısı, ishal, kilo kaybı, yorgunluk ve cilt sıkıntıları bulunur. Çölyak hastalığının tek tesirli tedavisi, ömür uzunluğu süren bir glutensiz diyet uygulamaktır. Bu diyet, gluten içeren buğday, arpa, çavdar ve yulaf üzere tahılların büsbütün beslenmeden çıkarlımasını içerir. Çölyak hastalarının dikkatli bir formda beslenmeleri ve gluten içeren besinlerden kaçınmaları, semptomların denetim altına alınmasına ve bağırsakların güzelleşmesine yardımcı olur.
Gluten İntoleransı
Gluten hassasiyeti yahut hassaslığı, çölyak hastalığına sahip olmayan lakin gluten içeren besinleri tükettiklerinde sindirim sistemi sıkıntıları yaşayan bireylerde görülebilir. Bu şahıslar, gluten tükettiklerinde karın ağrısı, şişkinlik, ishal, mide bulantısı üzere sindirim semptomları görülür. Bu durum, çölyak hastalığına benzeri semptomlara neden olabilir, lakin bağışıklık sistemi birebir formda reaksiyon vermez. Gluten hassasiyeti olan bireylerde, laboratuvar testleri çoklukla çölyak hastalığına işaret etmese de şikayetler gluten içeren besinleri tükettikten sonra barizleşir. Bu nedenle bu bireyler glutensiz bir diyet uygulayarak semptomları denetim altına alabilirler. Lakin her bireyde gluten hassasiyeti farklıdır, bu yüzden şahsî deneme yanılma sistemiyle hangi besinlerin semptomlara neden olduğunu belirlemek değerlidir.
Glutensiz Diyet ve Dermatit Herpetiforme
Dermatit Herpetiforme, çölyak hastalığı ile yakından ilişkilendirilen bir deri rahatsızlığıdır. Bu ender görülen durumda, bedende glutenin neden olduğu bir immün cevap, ciltte kabarcıklar ve şiddetli kaşıntılara yol açar. Dermatit herpetiforme ekseriyetle çölyak hastalarında görülür, fakat çölyak hastalığı belirtileriyle birebir anda gelişmeyebilir. Bu nedenle bir kişi cilt meseleleri yaşadığında ve çölyak hastalığı kuşkusu varsa, dermatologlar ve gastroenterologlar ortasında iş birliği yapılması değerlidir. Tedavi ekseriyetle glutensiz bir diyeti içerir, zira glutenin kesilmesi cilt semptomlarının hafiflemesine ve kabarcıkların güzelleşmesine yardımcı olabilir. Lakin bu diyeti uygularken bir hekimin nezaretinde olmak ve başarılı sonuçlar elde etmek için sabırlı olmak kıymetlidir, zira cilt uygunlaşması vakit alabilir.
Glutensiz Diyet ve İrritabl Bağırsak Sendromu (İBS)
İrritabl bağırsak sendromu (İBS), sindirim sistemi ile bağlı kronik bir rahatsızlıktır ve karın ağrısı, şişkinlik, ishal, kabızlık üzere semptomlarla kendini gösterir. İBS hastalarının bir kısmı, semptomlarını hafifletmek için glutensiz bir diyeti tercih edebilirler. Bununla birlikte, bu durum herkes için geçerli değildir ve glutenin İBS semptomlarına olan tesiri şahıstan şahsa değişebilir. Birtakım İBS hastaları, gluten içeren tahılların semptomlarını şiddetlendirdiğini düşünmektedir, bu nedenle glutensiz diyet denemek isteyebilirler. Lakin bilimsel olarak kanıtlanmış bir tedavi metodu olmadığı için, İBS’li bireylerin bir doktora danışarak ve profesyonel bir diyetisyenle çalışarak glutensiz diyeti denemeleri önerilir. Ayrıyeten İBS semptomlarını etkileyebilecek başka besinler ve faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır, zira her bireyin İBS tetikleyicileri farklı olabilir.
Gluten Hassasiyeti Dışında Öbür Durumlar
Gluten hassasiyeti dışında, kimi öteki sağlıksorunları da glutenin semptomları üzerinde tesirli olabileceği düşünülmektedir. Bilhassa otizm spektrum bozukluğu (OSB) ve migren üzere durumlar, kimi bireylerde gluten tüketiminin semptomları tetikleyebileceği gözlemlenmiştir. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde birtakım araştırmalar, gluten içeren besinlerin davranışsal ve duygusal semptomları artırabileceğini öne sürmektedir. Misal formda, migren atağı geçiren şahıslarda glutenin migren semptomlarını şiddetlendirebileceği bildirilmiştir. Lakin bu durumlar her bireyde farklıdır, bu nedenle glutenin semptomlara olan tesiri şahsidir. Bu nedenle otizm yahut migren üzere rahatsızlıklarla gayret eden bireyler, bir uzmanın nezaretinde glutenin semptomları üzerindeki tesirlerini değerlendirmelidirler ve gerektiğinde diyetlerini kişiselleştirmelidirler.
Sağlıklı Bireyler İçin Glutensiz Diyet
Sağlıklı bireyler için glutensiz bir diyet, ekseriyetle önerilmez. Tam tahıllar, lif ve vitamin açısından güçlü olan buğday, arpa ve çavdar üzere gluten içeren tahıllar, istikrarlı bir beslenme için kıymetlidir. Glutensiz bir diyet, sağlıklı bireylerde öteki sıhhat sıkıntılarına yol açabileceği için dikkatli bir biçimde uygulanmalıdır. Hekiminiz ve diyetisyeniniz önermediği sürece gluten beslenmeden çıkarılmamalıdır.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
