Bayılma durumu senkop olarak tanımlanıyor. Senkop kan akımının beyinde süreksiz olarak azalması sonucu şuur ve postür kaybıyla meydana geliyor. Bayılma, altta yatan birçok hastalığa bağlı olarak gelişebiliyor ve kaynağının belirlenmesi kıymet taşıyor. Memorial Bahçelievler Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Uz. Dr. Hatice Hale Tüzün, senkop (bayılma) ile ilgili bilgi verdi.
Beyinde kan akımı süreksiz olarak azalıyor
Senkop (bayılma) beyin kan akımının süreksiz olarak azalması sonucu gelişen, birkaç dakika süren, süreksiz şuur ve duruş (postür) kaybı olarak tanımlanır. Yani hasta bayılma sırasında şuuru kaybolduğundan olup biteni hatırlayamaz ve postür kaybı nedeni ile düşer. Her 4 bireyden biri hayatı boyunca en az 1 defa senkop yaşamaktadır.
Senkop farklı nedenlerle ortaya çıkabiliyor
Senkopun kendisi bir hastalık değildir. Altta yatan bir hastalığın yahut durumun sonucu olarak ortaya çıkar. En sık senkop nedeni olan durumlar;
- Kalp ile ilgili nedenler
- Kalp dışı nedenler
1.Kalbe bağlı nedenler:
- Kalp ritim bozuklukları
- Kan basıncının düşük olması (hipotansiyon)
- Kalp kapak hastalıkları ve kalp kası hastalıkları ve kalp hastalıkları
2.Kalbe bağlı olmayan senkop nedenleri:
Vazomotor senkop (nörokardiyojenik senkop): Vazovagal senkop, çok ağrı hissi, kalabalık ve sıcak bir alanda ayakta durma, kan görme, sıcak duş alma, işeme, dışkılama üzere bir grup ikazlarla tetiklenebilir. Vazovagal senkop öncesinde ekseriyetle baş dönmesi, bulantı, terleme, kulak çınlaması, göz kararması üzere belirtiler görülür.
Karotis sinus senkopu: Beyini besleyen kıymetli bir damar olan ve uzunluğunda bulunan karotis arterin 2’ye ayrıldığı yere karotis sinüs ismi veriliyor. Burası basıya uğrarsa kalp suratında yavaşlama ve kan basıncında düşme olur. Bu çoğunlukla bir soruna neden olmaz ancak birtakım hastalarda bu basıya karşılık çok olabilir (karotis sinüs hipersensitivitesi) ve bunun sonunda ani şuur kaybı olabilir. Hassas olan şahıslarda başı yana çevirme, boyna sıkı takı takma yahut boynu sıkan kıyafetler giyme nedeniyle senkop oluşabilir.
Defekasyon ve işeme senkopu: Dışkılama ve işeme sırasında meydana gelen bayılma nöbetleridir. İşeme senkopu sıklıkla gece idrarını yapmak için uyanan ileri yaş erkeklerde görülür. Sisteminin mesanenin çok dolmasının akabinde ayakta-hızlı işeme ile mesanenin boşaltılması sırasında tansiyon bedellerinin süratli düşmesi olduğu düşünülmektedir.
Öksürük yahut katılarak gülme ile ortaya çıkan senkop: Refleks senkop çeşidi içerisinde yer almaktadır. Duygusal boşalmalarla tetiklenebilen bir bayılma cinsidir.
Psikojenik nedenlerle ortaya çıkan senkoplar (panik atak, konversif nöbetler): Panik atak, konversif nöbetler üzere durumlar üzere psikojenik nedenler sonucu ortaya çıkan bayılmalardır.
Sebebi bilinmeyen senkoplar: Bu durum senkop olaylarının üçte birini oluşturur ve tüm araştırmalara karşın senkop nedeni tespit edilemez.
Altta yatan bir hastalığın bulunmadığı birtakım senkopların nedenleri şöyle sıralanmaktadır:
- Dehidrasyon
- Yoğun duygusal stres
- Endişe
- Korkmak
- Ağrı
- Açlık
- Alkol yahut uyuşturucu kullanımı
- Hiperventilasyon (çok fazla oksijen solumak ve çok fazla karbondioksitten çok süratli kurtulmak)
- Güçlü bir biçimde öksürme, boynu döndürme yahut sıkı bir yaka takma (karotis sinüs çok duyarlılığı)
- İdrar yapma (işeme senkopu)
Postural Ortostatik Taşikardi Sendromu (POTS)
Postural-ortostatik taşikardi sendromu, kişi oturduktan yahut yattıktan sonra birdenbire ayağa kalktığında meydana gelen çok süratli kalp atış suratından (taşikardi) kaynaklanmaktadır. Kalp atış suratı dakikada 30 vuruş yahut daha fazla hızlanabilir. Artış çoklukla ayakta durduktan sonra 10 dakika içinde gerçekleşir. Bu durum en çok bayanlarda görülür lakin erkeklerde de ortaya çıkabilmektedir.
Çarpıntı, bulantı, kusma senkop nedeni olabilir
Senkop öncesinde (presenkop dönem) hastalarda ekseriyetle çarpıntı, bulantı, kusma, baş dönmesi, soğukluk-solukluk, terleme, şaşkınlık yakınması vardır. Kişi şayet bu belirtileri tanıyor ise hissettiği sırada oturabilir ya da ayaklarını üst kaldırıp uzanabilirse presenkop bulguları gerileyip senkop ortaya çıkmayabilir. Şayet kişi bayılırsa şuur ve postür kaybıyla meydana gelen senkop sonucu şahısta düşüş yaşanmaktadır.
Senkop tanısı için olay yakınındaki bireyler dinleniyor
Senkop tanısı için en kıymetli adım hastanın ve olay sırasında yakınında bulunan şahısların dinlenmesi, tıbbı geçmişe yönelik detaylı hikayenin alınması ve akabinde fizik/ nörolojik muayenedir. Hikaye ve fizik muayene sonrasında gerekirse kardiyolojik incelemeler (muayene/EKO/EKG/ ritim ve tansiyon holter, tilt table testi) ve nörolojik incelemeler (Beyin tomografisi yahut MRI, EEG (epileptik nöbet ile benzeyen senkoplarda) yapılır.
Tedavi bireye has planlanmalıdır
Senkop tedavisi hastanın ve hastalığın özelliklerine nazaran değişmektedir. Bilhassa hastanın yaşına, bayılma sırasındaki şikayetlerine ve altta yatan hastalıklara nazaran değişmektedir. Genelde birden fazla bireyde senkop nedensiz ve bir keze mahsus yaşanabilmektedir. Lakin sık tekrarlayan hadiselerde altta yatan neden kalp damar hastalıklarıyla yahut başka diğer hastalıklarla irtibatlı ise bu hastalıklar tedavi edilmektedir.
Doğru teşhis ve tedavi planlaması ile senkop yönetilebilir ve denetim altına alınabilir tıbbi bir sıkıntıdır. Bir senkop atağı geçirildiğinde bir öteki nöbet geçirme mümkünlüğü yaklaşık %30’dur. Öteki bir atak geçirme riski ve durumun kişiyi nasıl etkilediği, nedenleri ve yaş, cinsiyet ve sahip olunan öteki tıbbi sorunlar dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Bayılma her vakit önlenemeyebilir
Bayılma her vakit önlenemeyebilir. Bayılacak üzere hissediyorsanız, uzanın ve bacaklarınızı kaldırın. Bu hareket, yerçekiminin beyninize kan akışını sürdürmesini sağlar. Şayet yatamıyorsanız, oturun ve kendinizi daha yeterli hissedene kadar başınızı dizlerinizin ortasına koyun.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
