2026’da başlayacak olan ve Avrupa’nın ithal ettiği eserlerin karbon salımına nazaran vergilendirilmesini öngören Sonda Karbon Vergisi Sistemi maddeleşti.
Son 10 yıldır kesimde kapasite fazlası sorunu, ABD Section 232 ile başlayan ticaret savaşı ve Avrupa Birliği’nin (AB) korumacılık tedbirleriyle uğraş eden demir çelik bölümü, bu kere de AB’nin Yeşil Mutabakat kapsamında getirdiği Sonda Karbon Düzenleme Sistemi ile yeni bir korumacılık dalgası ile karşı karşıya.
Ege Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği’nin düzenlediği webinarda Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Lider Yardımcısı ve Ege Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği İdare Şurası Lideri Yalçın Ertan, Ticaret Bakanlığı Milletlerarası Muahedeler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Bahar Güçlü ve Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, Sonda Karbon Düzenleme Sistemi ve Demir-Demirdışı Metaller Dalına Tesirlerini konuştu.
2023 yılında çelik ve demir-demirdışı metaller ihracatında gerileme devam ediyor
Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Lider Yardımcısı Ege Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği İdare Konseyi Lideri Yalçın Ertan, “Türkiye genelinde Çelik ve Demir-Demirdışı Metaller kesimi olarak 2022 yılında bir evvelki yıla kıyasla paha bazında %2,4 oranında artışla toplam 35,4 milyar dolar ihracat gerçekleştirdik. Dalımız 2022 yılında Türkiye Geneli ihracatta %14’lük hisseye sahip olarak Türkiye iktisadı için lokomotif kesimlerden biri oldu. Ege Demir ve Demirdışı Metaller İhracatçıları Birliği olarak ise ihracat artışımızı ivmelendirerek bir evvelki yıla nazaran %15 oranında yükselişle 2,6 milyar dolar dövizi ülkemize kazandırdık. 2023 yılının birinci 5 ayında ise çelik ve demir-demirdışı metaller kesimleri ihracatı, çelik bölümündeki kapasite kullanım oranlarında maalesef gerileme yaşanmıştır ve bu durum hala devam etmektedir.” dedi.
Küresel faiz artışlarının sonlanmasına dek devam edecek
Başkan Ertan, çelik bölümünün global bir kesim olduğunu bu sebeple sırf ülke dinamiklerinden değil tüm paha zincirindeki değişimlerden etkilendiğini vurguladı.
“Bu sebeple global olarak bakıldığında; ABD ve AB ülkelerindeki yüksek enflasyon oranları, global piyasalarda yaşanan sakinlik, ABD ve Avrupa Birliğinde faiz artışları nedeniyle inşaat bölümü üzerinde oluşan baskı, Çin’de inşaat kesimi ve ihracatta yaşanan yavaşlamaya ek olarak global tüketimdeki düşüş, iç piyasadaki güç fiyatlarının AB ve Uzak Doğuya kıyasla hala yüksek seyretmesi, ülkemizde yüksek seyreden enflasyon sebebiyle taban fiyata yapılan artışların iş gücü maliyetinde yükselişe yol açması, kur siyasetleri ve emtia fiyatlarında kur kaynaklı yaşanan düşüşe ek olarak zelzele sebebiyle yaşanan can ve mal kayıpları, düşen kapasite kullanım oranları ve kurların enflasyona paralel artış göstermemesinden ötürü ithalatın daha cazip hale gelmesi; 2023 yılının Ocak-Mayıs periyodunda ihracatta aşağı taraflı tesire yol açmıştır. Temennimiz her ne kadar bu sarmaldan çıkıp daha sağlıklı bir üretim ve ihracat sürecine girmek olsa da bu durum bir müddet daha, en azından global faiz artışlarının sonlanmasına dek devam edecek üzere gözükmektedir.”
Türkiye rekabetçiliğini kaybetmemesi için karbonsuzlaşmada yol kat etmeli
Yalçın Ertan, “Avrupa Birliği’nin karbon emisyonlarının azaltılması tarafındaki çalışmaları, bilhassa de Yeşil Mutabakat’a sağlanacak ahenk ve sonda karbon düzenlenme düzeneğinin uygulamaya geçmesi ile; başta demir-çelik, alüminyum, elektrik, çimento üzere emisyon ağır bölümler olmak üzere tüm dallarda ihracatçılarımız için ek maliyetlerin ortaya çıkmasını gündeme getirmiştir. Değerli ticari partnerlerimizden olan AB ile ticari bağlarımızın sekteye uğramaması için, karbon emisyonları konusunun dikkatle ele alınması her geçen gün daha fazla kıymet kazanmaktadır. Milletlerarası platformlarda karbon emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliği ile gayrette Hudutta Karbon Düzenleme Sistemi kıymetli bir araç olarak görülmektedir. Türkiye’nin ihracatta rekabetçi pozisyonunu kaybetmemesi için karbonsuzlaşma konusunda aktüel uygulamaların yakından takip edilmesi büyük kıymet arz etmektedir. Bizler de bu doğrultuda çalışmalarımızı gerçekleştiriyor, şimdiki gelişmeleri yakından takip ediyoruz.” diye konuştu.
Mali yükümlülükler 1 Ocak 2026’da başlayacak
Ticaret Bakanlığı Memleketler arası Muahedeler ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Bahar Güçlü, Hudutta Karbon Düzenleme Sistemi ile ilgili raporlama periyodunun 1 Ocak 2024’de başlayacağını ve ana sorumluluğun AB’de yerleşik ithalatçı firmalarda olacağı, bu raporlama için gerekli dataların ise tedarikçi firmalar tarafından sağlanması gerektiğini söyledi.
“Yeşil yatırımları yapmayan ülkelerin üreticilerine yönelik dolaylı olarak yaptırım ve önlemler getirilecek. Sürdürülebilir memleketler arası ticaret nizamı kuruluyor. Ve ortak bedelleri uygulayanlarla hür ticaretin devamı; bunun dışında kalan ülkelere ise önlemlerin uygulanması kelam konusu. Bunlardan en kıymetlisi Sonda Karbon Düzenleme Düzeneği. AB tarafından dünyadaki birinci örneği olacak. AB dışında İngiltere ve Kanada’da farklı düzenekler üzerinde çalışıyor. AB kendi içinde bir emisyon ticaret sistemini hali hazırda uyguluyor. SKDM Uygulaması 1 Ekim 2023 itibariyle başlayacak, 1 Ekim 2023-31 Aralık 2025 ortası geçiş periyodu yani Raporlama ve Bilgi Toplama periyodu. Mali yükümlülükler ise 1 Ocak 2026’da başlayacak. Temel olan ithalatta eşyanın karbon içeriğine yani gömülü emisyonlarına nazaran karbon fiyatına tabi tutulmasına ait uygulama olacak. Her ne kadar bunun muhatabı Avrupa Birliğindeki ithalatçılar olsa da, bilhassa bilgi akışı konusunda üreticilerden alınması gereken çok ayrıntılı bilgiler bulunuyor. AB ekonomik alanı ülkeleri ve EFTA üyeleri sistemden muaf tutulmakta. İlk etapta SKDM’nin uygulanacağı 6 dal belirlenmiş durumda fakat bu dalların uygulamanın resmi olarak başlayacağı 2026 tarihinden itibaren genişletileceği öngörülüyor. Türkiye olarak SKDM’ye tabi eserlerde toplam 13,2 milyar dolar ihracatımız var, bunun 8,1 milyar doları demir çelik eserlerinden oluşuyor, 4 milyar dolara yakında alüminyum eserlerinden geliyor. Öteki dallar de gübre, çimento, elektrik, hidrojen var.
Üretim sürecinde tüketilen orta girdilerin üretimi esnasında oluşan gömülü emisyonlar da raporlanacak
Güçlü, “6 kesimin direkt emisyonları ile çimento ve gübre için kullanılan elektriğin emisyonunun da ana devirde karbon fiyatlamasına tabi tutulması hedefleniyor. SKDM Emisyon Kapsamını; Kapsam 1 Direkt emisyonlar: eserin üretim süreçlerinden kaynaklanan karbon salınımı (üretim sürecinde tüketilen ısıtma ve soğutmanın üretiminden kaynaklı olan emisyonlar da dahil) Kapsam 2 Dolaylı emisyonlar: Üretimde kullanılan elektrik gücünün üretim basamağında salınan emisyonlar Kapsam 3 Girdi kaynaklı dolaylı emisyonlar: Eserin üretiminde girdi olarak kullanılan ve yeniden SKDM eser listesinde yer alan girdi/ara malların üretimi basamağında salınan emisyonlar (Tedarikçilerden temin edilerek hesaplamaya dahil edilecektir) olarak tanımlayabiliriz. SKDM kapsamında eser ithal eden ithalatçı; eserin üretildiği tesisteki üretim sürecinden kaynaklanan gömülü emisyonların yanı sıra, gerektiği hallerde, üretim sürecinde tüketilen orta girdilerin üretimi esnasında oluşan gömülü emisyonları da raporlayacaktır. Örneğin; alüminyum profil ithalatında hem alüminyum profilin kendi üretim sürecinden kaynaklanan hem girdi gereci olan işlenmemiş alüminyumun üretim sürecinden kaynaklanan gömülü emisyonlar.” diye konuştu.
Sınırda Karbon Düzenleme Düzeneği ile maksat AB’deki üreticilerin rekabet gücünün korunması
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, “AB kendi çelik kesimini çok taraflı olarak destekleyeceğini açıkladı. AB’nin müdafaa önlemi öncesinde Türkiye’den birçok esere damping soruşturmaları açıklandı. AB evvel Sübvansiyon vergisi soruşturması başlattı sonra da muhafaza önlemi koydu. Sonda Karbon Düzenleme Sistemi ile maksat AB’deki üreticilerin rekabet gücünün korunması ve yenilik geliştirme talihini artırmak. Üzerinde 20 yıl çalışılmış bir düzenek. Çağdaş vakitlerin tarife dışı pürüzü olarak bedellendiriliyor. AB’deki üreticiler geçiş devrine hazırlanmış durumda biz ise şimdi ahenk mevzuatını göremiyoruz. Sonda Karbon Düzenleme Düzeneği kapsamına giren eserlere baktığımızda Avrupa Birliği ithalatında Türkiye’nin hissesinin yüzde 11 olduğu görülüyor. Çelik bölümünün ihracatında 2023’ün birinci dört beş ayında yüzde 40 gerileme yaşandı, 12 aylık ihracata baktığımızda ise yeniden %30luk bir gerileme görüyoruz Avrupa ile durumumuzu değerlendirdiğimizde muhafaza önleminin en az bir sene hatta daha uzun yıllar devrede olacağını görüyoruz. Ayrıyeten Şu anda yürürlükte olan damping vergileri var. Geçen yıl üretimde yüzde 15 bu sene de birinci 5 ayda yüzde 40 daralma var. Bu kayıp kümülatifte 55-60’lara ulaşıyor. Bu Türkiye için çok büyük bir kayıp.” dedi.
Veysel “Demir çelik bölümünün düşüş trendinden sıyrılabilmesi için GES yatırımları için hazırlıklar yapıyoruz. Yatırımların hızlı bir halde yapılması lazım. Öbür yandan AB iktisadı ve Emisyon Ticaret Sistemi ile entegre olacak formda kendi sistemimizi acilen kurmalıyız. Yeşil çeliğe geçiş konusunda, yenilenebilir güç (RES, GES, HES, Hidrojen), HBI, DRI, karbon yakalama, kullanma ve depolama üzere konularda devlet dayanaklarının başlatılması kesinlikle gerekli.” Dedi.
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
